काठमाडौं, – हिन्दू परम्परामा विशेष स्थान राख्ने नागपञ्चमी पर्व आज देशभरि मनाइँदैछ। यो पर्व श्रावण महिनाको शुक्ल पक्षको पाँचौँ दिनमा पर्दछ र मनसुनको मध्य बिन्दुमा पर्ने कारण सांस्कृतिक दृष्टिले महत्वपूर्ण मानिन्छ।
नागपञ्चमीको पर्वको इतिहास महाभारतसँग जोडिएको छ। महाभारतमा वर्णन अनुसार, राजा परीक्षितलाई सर्प तक्षकले डसेर मृत्यु भएको थियो। उनका पुत्र जनमेजयले यसको प्रतिशोधको लागि महायज्ञको आयोजना गर्दै सर्पहरूको विनाश गर्न थाले। यस यज्ञको तीव्र आगोले अधिकांश सर्पहरूलाई समाप्त गर्यो, तर आस्तिक ऋषिको मध्यस्थताले जनमेजयले यज्ञ रोक्न बाध्य भए। यसले बाँचेकासर्पहरूलाई जीवन दियो र ऐतिहासिक सन्देश सृजना गर्यो।
पर्वको अवसरमा भक्तजनहरूले आफ्ना घरको ढोकामा सर्पको चित्र वा मूर्ति राख्ने र गोबर र डुबो घास प्रयोग गरेर पूजा गर्ने प्रचलन छ। दूध, मिठाई, र भुटेको चिउरा (लावा) चढाएर सर्प देवताको पूजा गर्ने विधि छ। यसरी गरिएको पूजा द्वारा सर्प देवताको आशीर्वाद प्राप्त गर्न र सुरक्षित रहन विश्वास गरिन्छ।
नागपञ्चमीको पर्वले धार्मिक आस्था मात्र होइन, प्राणीजगतसँगको आदर र प्रकृतिसँगको सह-अस्तित्वको महत्त्वलाई पनि दर्शाउँछ। यो पर्व सांस्कृतिक एकता र पारिस्थितिकीय संवेदनशीलताको प्रतीकको रूपमा पनि मानिन्छ।
2025 Jan 10 Fri